Het rapport Warm kloppend hart is opgesteld door de directie Personeel en Organisatie. 'Een projectteam heeft onderzocht wat er onder het personeel leeft', zegt een woordvoerder van het ministerie. De belangrijkste conclusie is dat de ambtelijke top geen verantwoordelijkheid neemt. 'Het Leitmotiv voor topambtelijk handelen wordt sterk gekleurd door het credo: hoe voorkom ik gedoe.' 

De topambtenaren hebben hierdoor ook de grip op hun medewekers verloren, stellen de schrijvers van het rapport. Dit is al langer een probleem. Tot in het midden van de jaren negentig slaagden de meeste diensten van Rijkswaterstaat, het uitvoerend orgaan van het ministerie, er niet in een goedkeurende accountantsverklaring te krijgen. Hierdoor was het niet mogelijk om te bepalen of belastinggeld goed werd besteed. Nadat het ministerie in actie was gekomen, is de toestand snel verbeterd. Sinds 1999 hebben alle diensten wel het fiat van een accountant. 

Het ministerie heeft de afgelopen jaren ook veel nieuwe beleidsinstrumenten geïntroduceerd, maar dat heeft volgens Warm kloppend hart weinig geholpen. 'Zo ontstaat ook de grote leugen: men vult formulieren in, omdat dat nu eenmaal is voorgeschreven en onderwijl bedenkt men wel iets wat in die formulieren past.'

Het ministerie creëert hierdoor een 'schijnwereld'. 'Zoals de secretaris-generaal die denkt dat hij met besturingsarrangementen tussen hem en de directeuren-generaal het ministerie kan beheersen.'

Het ministerie is de laatste maanden meerdere keren in opspraak geraakt. Vrijdag onthulde A. Bos, voormalig directeur bij wegenbouwer Koop Tjuchem, dat zeker vijftig ambtenaren bij Rijkswaterstaat zich hebben laten omkopen door bouwbedrijven. 

Bos' beweringen werden ondersteund door A. Terlingen, de voormalige vice-voorzitter van het overkoepelende Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB). Minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat, waaronder Rijkswaterstaat valt, noemde het aantal van vijftig onwaarschijnlijk hoog. 

Corrupte ambtenaren vliegen volgens haar direct de laan uit. Tussen 1992 en 1996 werden zeventien ambtenaren van Rijkswaterstaat wegens onregelmatigheden uit hun functie gezet. 

Het is de vraag of de minister hiermee alle gevallen te pakken heeft. Aangifte doen van misstanden wordt door de cultuur bij Rijkswaterstaat in ieder geval niet bevorderd, blijkt uit het rapport. 'Zoals iemand zei tijdens een van de expertmeetings: ''Angst regeert. Wee je gebeente als je daar doorheen wilt prikken. Dan sta je dus te boek als zo'n dwarsdenker, die ze liever in de praktijk niet binnen de organisatie hebben. De consequenties zijn overigens niet leuk: je wordt gepakt, doodgezwegen, en hoort er niet meer bij.''

Ook van de managers hoeft minister Netelenbos niet veel te verwachten. 'De ziel van de doorsnee manager bij Verkeer en Waterstaat is al gauw omgeven door zo'n dikke laag eelt, dat die manager - al was het maar uit zelfbehoud - zichzelf opsluit in een cocon, waar signalen van buiten moeilijk binnenkomen.'

Volgens de woordvoerder van het ministerie is het rapport aanleiding geweest om het personeelsbeleid te veranderen.

De schrijvers van het rapport vinden dat ook de minister haar verantwoordelijkheid moet nemen: 'Het komt steeds vaker voor dat ambtenaren in de politieke arena geslachtofferd worden, ook al zegt de Grondwet dat de koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn.'